Het is de afgelopen maanden wel vaker in het nieuws geweest en nu komt DNB er weer mee in de Economische Ontwikkelingen en Vooruitzichten van juni 2021: verplaats de eigen woning van box 1 naar box 3 van de inkomstenbelasting. Dat zou de ongelijkheid tussen huurders en kopers op de woningmarkt verkleinen en de toegang tot de koopmarkt vergemakkelijken. Het roept bij mij echter nogal wat vragen op.
De woning in box 1, de overige bezittingen in box 3
Op dit moment is het zo dat de eigen woning in box 1 zit terwijl alle overige bezittingen in box 3 terechtkomen. Het gevolg is dat je over je spaargeld (box 3) een op dit moment onredelijk hoog belastingpercentage betaalt terwijl de woning onbelast is. Als je de woning ziet als vermogen, dan is dat raar. Zie je de woning echter als een voorwerp, zoals een auto, dan is het volkomen logisch dat je hier geen belasting over betaalt.
Stel je voor dat je over alles wat je koopt ook nog eens belasting moet betalen alleen maar omdat je het bezit. Zie jij jezelf al de waarde van je meubels, je auto, de planten in je tuin optellen? Nee dus. Bovendien, je hebt al belasting betaald toen je het geld verdiende en toen je de woning kocht. Moet je dan nog een derde keer betalen alleen maar omdat je de woning nog steeds hebt?
Wat gaat dit de huizenbezitter kosten?
In box 3 mag je je schulden aftrekken van je bezittingen. Heb je een hypotheek, dan levert je woning je dus maar een vermogen op ter hoogte van het verschil tussen de waarde van die woning en de hypotheek. Ik ben overigens benieuwd hoe dit zou moeten werken voor huizen die onder water staan. Dat levert een negatief vermogen op, zou je dan geld terugkrijgen van de belastingdienst?
Oké, laten we ervan uitgaan dat je huis wel meer waard is dan de hoogte van de hypotheek. De overheid is al een tijdje met belastingmaatregelen het aflossen aan het stimuleren, dus grote kans dat jij dat ook doet. De overwaarde wordt dan dus belast. Op dit moment geldt in box 3 een belastingpercentage dat losgelaten wordt op het rendement van je (fictieve aandeel) spaargeld en je (fictieve aandeel) beleggingen. Beide veronderstelde rendementen zijn echter zo hoog dat je dat waarschijnlijk niet haalt. Hoe wordt dit als de woning mee gaat doen? Huizenprijzen stijgen al een tijdje flink, dus worden die fake-rendementen dan nog hoger?
Als de overheid zo vriendelijk is een behoorlijke belastingvrije drempel in te bouwen, dan kan het zijn dat veel mensen alsnog geen belasting over hun woning betalen. Enige minpuntje voor hen is dat ze de hypotheekrenteaftrek moeten missen. Maar er is ook nog de groep die weinig tot geen hypotheek heeft. Zij hebben dus een aardige overwaarde en gaan dus flink betalen. En dat terwijl juist deze groep eerder niet profiteerde van de hypotheekrenteaftrek. Pak je nu niet de verkeerde mensen aan?
Is box 3 echt wel eerlijker?
Mensen met een huurhuis betalen huur. Mensen met een eigen huis niet, zij lossen hun hypotheek af en bouwen vermogen op. Oneerlijk, zeggen sommige mensen. Wel eerlijk, zeg ik. Natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen, maar voor veel mensen is huren of kopen een keuze. Wil je veel flexibiliteit en vooral niet omkijken naar groot onderhoud? Dan moet je huren en betaal je daar de prijs voor. Ben je bereid het risico te nemen dat je geld verliest als je je woning moet verkopen en draai je je hand niet om voor het regelen van de juiste vaklui die je huis in perfecte staat houden? Ga dan vooral kopen. Maar waarom moet je voor de extra risico’s en kosten die dat met zich meebrengt, ook nog eens meer belasting gaan betalen?
Andere invalshoek. Stel, ik koop een auto. Die betaal ik van mijn spaargeld. Over dat geld betaal ik geen vermogensrendementsheffing meer en over de waarde van de auto ook niet. Mijn buurman besluit een auto te huren als hij er een nodig heeft, want hij rijdt niet zo veel. Wel rijdt hij precies zoveel dat hij gemiddeld aan huur evenveel kwijt is als ik moet sparen om over een aantal jaren een nieuwe auto te kunnen kopen. Vind jij nu dat ik, omdat ik de auto in eigendom heb, hier belasting over moet betalen omdat de buurman ook maandelijks huur betaalt? Nee toch, mag ik hopen. Mijn kosten zijn hoger, want het onderhoud komt voor eigen rekening, net als de autoverzekering. Niemand zal hier iets oneerlijks in zien. Ik zie het verschil niet met een huis.
Oké, huizen stijgen al jaren in waarde en de meeste auto’s worden alleen maar minder waard. Maar let op, breaking news!! Een huis daalt ook in waarde als je er geen geld in steekt. Laat je het schilderwerk erbij zitten? Dan rotten je kozijnen weg. Geen aandacht voor je dak? Op een dag gaat het lekken. Je keuken stort in? Een nieuwe betaal je zelf maar. Doe je lang genoeg niets, dan blijft er niets van de waarde van je huis over. Volgens de Vereniging Eigen Huis kost het noodzakelijke onderhoud van een woning gemiddeld ongeveer € 250 per maand. Huurders hebben deze kosten niet. Ik mag dus hopen dat deze kosten van onderhoud netjes aftrekbaar worden van de te betalen belasting? Daar heb ik nog niemand over gehoord.
Kan dit ook anders?
Natuurlijk kan het ook anders. Dat je mensen geen subsidie hoeft te geven om een huis te kopen (lees: hypotheekrenteaftrek geven) dat begrijp ik. Dat je ze gaat straffen voor de aanschaf van een eigen woning begrijp ik niet. Als overheid geef je wel een heel vreemd signaal af als je zegt dat je beter zoveel mogelijk geld kan uitgeven aan kleding, restaurantbezoek en allerlei consumptiegoederen dan het geld in je huis te steken. In de eerste variant betaal je minder belasting, maar de kans dat je in de financiële problemen komt is veel groter.
Hoe moet het dan wel? Simpel, schaf die hypotheekrenteaftrek maar af, zet die woning maar in box 3 maar voeg hem toe aan de lijst vrijgestelde bezittingen. Op die lijst staan bijvoorbeeld bossen en natuurterreinen. Als de woning daadwerkelijk naar box 3 gaat, stel ik voor dat alle woningbezitters hun huis verkopen (met een crisis tot gevolg) en hun geld in een stukje natuurgebied steken. Eens kijken hoe de geleerde heren die met dit voorstel zijn gekomen, reageren als de woningmarkt compleet instort omdat niemand meer wil kopen.